Revolutionibus – 1543 INGEZIEN

De revolutionibus orbium coelestium (Over de omwentelingen der hemellichamen) is het belangrijkste werk van de Oost-Pruisische sterrenkundige Nicolaus Copernicus (1473-1543). Het boek werd voor het eerst gedrukt in 1543 in Neurenberg en beschrijft een heliocentrisch model voor het zonnestelsel, dat ingaat tegen het in die tijd algemeen aanvaarde geocentrische model van Ptolemaeus.

6 November 2020 was een belangrijke dag want toen mocht ik dit exemplaar (originele eerste druk) even bekijken in de handen van curator Kasper van Ommen van de Universiteits bibliotheek Leiden. Logisch, want bij een veiling van een jaar geleden bracht eenzelfde 1e druk van dit boek 600.000 euro op en eerder een keer 2.200.000$

Het door Copernicus geschreven originele handschrift van De revolutionibus is bewaard gebleven, wat erg zeldzaam is voor belangrijke wetenschappelijke werken uit die tijd. Bestudering van het manuscript en de soorten papier die gebruikt zijn heeft een grove tijdlijn voor de totstandkoming opgeleverd. Copernicus begon met het doen van sterrenkundige waarnemingen om zijn model te verfijnen. Hij kan zijn begonnen met het boek te schrijven terwijl hij nog bezig was met waarnemingen. Rond 1535 was een belangrijk deel van het boek af. Hij was nog aan het boek aan het werken toen in 1539 Georg Joachim Rheticus, een wiskundige uit Wittenberg, in Frombork aankwam. In Copernicus’ naam publiceerde Rheticus een verhandeling over goniometrie die later in het tweede boek van de revolutionibus zou worden opgenomen. Rheticus bleef Copernicus aanraden zijn werk te publiceren. Vlak voor zijn dood gaf Copernicus zijn werk aan zijn vriend Tiedemann Giese, bisschop van Kulm, om het in Neurenberg te laten drukken. Copernicus stierf vlak na de uitgave van De revolutionibus.

Boven het manuscript en onder de eerste druk van de pagina

Het boek bestaat uit de volgende zes delen:
– Het eerste deel geeft een algemene uitleg van de heliocentrische theorie, en een samenvatting van Copernicus’ wereldbeeld.
– Het tweede deel bevat een theoretische uitleg van de principes van cirkelbewegingen in de sterrenkunde en een lijst van sterren. Dit deel vormt de theoretische achtergrond voor argumenten in de volgende delen.
– Het derde deel handelt over de schijnbare beweging van de Zon langs de hemel.
– Het vierde deel geeft een vergelijkbare beschrijving van de beweging van de Maan.
– Het vijfde en zesde deel beschrijven het heliocentrische model van Copernicus.

Ik vond veilingprijzen van 587.250 GBP voor een 1543 versie bij Christies in 2019, en 2.200.000$ voor eenzelfde 1543 versie in 2008 bij Christies. (En een 1566 versie voor 100.000 euro in 2016 bij Bonhams. 20 jaar geleden is er een 1543 versie weggegaan voor slechts 46.000 bij Christies in New York…)

2008: A copy of astronomer Nicolaus Copernicus’ masterwork, printed in 1543, went for the out-of-this-world price of $2.2 million on Tuesday at a sale of more than 300 books of scientific significance, according to the Christie’s auction house. The rare first edition of “De revolutionibus orbium coelestium” (On the Revolutions of the Heavenly Spheres) went for well more than the expected price of $1.2 million, Christie’s reported after the sale. The book put forth Copernicus’ theory that the sun, not the earth, was at the center of the universe.

Small folio (255 x 190mm). 203 leaves, with the rare errata printed on the verso of an additional title. 148 woodcut diagrams, including 6 repeats (Gingerich count), tables of calculations, ornamental woodcut initials in part attributed to Hans Sebald Beham

First edition of the most important scientific publication of the 16th century, a ‘landmark in human thought’ (PMM). De revolutionibus placed for the first time the sun at the centre of the universe and described the earth’s diurnal rotation and its annual rotation around the sun. Copernicus denounced the geocentric belief in the immobility of the earth as based on mere appearance. In order even to entertain an idea such as a heliocentric universe Copernicus had to break with virtually all current knowledge: astronomical, metaphysical, theological and, most basically, simple sensory perception. The geocentric system of Ptolemy had held sway for over a millennium; Aristotelianism dictated that there was a fundamental difference between heavenly and terrestrial bodies; and theological dogma considered geocentrism as the very foundation of the special relationship between God and man. Aware of the radical nature of his theory, Copernicus composed an introduction in which he attempted to trace historical antecedents for his basic tenets. He cites antecedents for the mobility of the earth in Pythagoras and Heraclides and for the earth’s revolution around the sun in Aristarchus. While these antecedents provided a handy defense for Copernicus, it is unlikely that they played any significant role in developing his theory (cf. O. Gingerich, Eye of Heaven, 1993). The Church in fact never officially condemned Copernicus’s work as heretical, in part because its observations were essential to reform of the calendar and thus to the precise determination of Easter.