Sphaera van Sacrobosco

Het is gelukt: Ik heb een boek dat zover terug gaat als 1610, toen voor mij de echte astronomie begon. En het is een boek van Johannes de Sacrobosco (Johnny Hollywood) waar ik de laatste tijd veel ‘onderzoek’ naar heb gedaan. Een mooie uitgebreide editie van Francisco Pifferi uit de mooie stad Sienna. Het boek – in quartoformaat van 224 x 150 mm – is uitgegeven door Silvestro Marchetti, in Sienna.

Francesco Pifferi kwam uit het prachtige Sienna. Foto genomen vanaf de Dom van Sienna.

De Aula Magna in Palazzo Bo, de Universiteit van Padova waar zowel Pifferi als Galilei les hebben gegeven. In de zomer van 2020 nog bezocht; zeer indrukwekkend.

Waarom dit boek?

• Francesco Pifferi is de schrijver van deze editie van de Sphaera Mundi. Ook hij gaf – net als Galilei later – les aan de universiteit van Padova welke we van de zomer nog bezochten.

• Ook hij was – nog voor Galilei – de leermeester van Cosimo II de Medici en bracht hem de beginselen van de astronomie bij.

• Het boek heeft de juiste illustratie. Zonder die illustratie had ik hem niet gekocht…

• Hij is ‘betaalbaar’ omdat hij helaas niet meer de eigen omslag heeft, dat halveert al snel de waarde voor veel antiquaars…

• Het is een ‘Annotated Original Text’: Van de 359 edities zijn er 16 met originele text, 48 annotated, 44 gecompileerde tekst, 123 annotated + gecompileerd en 129 adaptions waar nog wel iets van de originele tekst is terug te vinden. In mijn geval dus wel de zelfde basis met de indeling in 4 hoofdstukken, maar wel uitgebreid met extra informatie. Zie hier op welke locaties de vele edities zijn uitgegeven.

• Het is een Italiaanse ipv een Latijnse versie; ook die taal zou ik nog willen kunnen lezen, maar wellicht ook handiger voor de Google Translate app.

• Het is een eerste editie, maar volgens mij was er ook maar 1 editie van…

Gearriveerd!

De douane mocht er 50 dagen over doen om goedkeuring te geven, maar gisteren (20210308) kreeg ik bericht dat het akkoord voor export er was, extra kosten betalen en diezelfde middag om half 3 is het boek opgepikt door DHL, via Malpensa, Brussel en Eindhoven 24 uur later bij ons bij de voordeur. Mooi geregeld. En hier is ie dan:

De rug is nog wel origineel. De rest van het omslag helaas niet

Wat staat er? Iets over Galilei die ook professor in Pisa was van 1589?

Kijk, daar staat ie ! De illustratie waar het allemaal om te doen is op pagina 105.

Het lijkt erop dat het boek uit de Library Ambrosiana in Milano komt, en 10 jaar geleden 2.400 euro waard was… Het boek is zeldzaam en zou het enige exemplaar in heel Lombardije zijn. De onderste regel kondigt aan dat er een Globe Armilarry staat afgebeeld op pagina 206: Zie hieronder

Mooi, los erbij geplakt; het gebruikte lettertype

Wil je het hele boek eens bekijken: het is beschikbaar op Google Books met ruim 400 pagina’s.

Prachtige illustraties

Prachtige illustraties in het rijk geïllustreerde boek. Het blok (De bladzijdes) zijn nog 100% in tact. Echt geweldig netjes nog.

Op dat moment nog een geocentrisch wereldbeeld. Copernicus had 50 jaar daarvoor al het heliocentrische model geponeerd, maar het zou 6 jaar later door de ontdekkingen van Galilei opeens een vlucht nemen.

Deze illustratie is al te vinden in de allereerste gedrukte edities en is waarschijnlijk al in de allereerste manuscripten gebruikt.

Opgevraagde foto’s van het veilinghuis

Da’s jammer: nog wel de originele rug, maar niet de originele omslag: die is flink gerestaureerd. Maar goed, het is een boek van ruim 400 jaar oud en de inhoud is nog wel netjes. En eenmaal in de boekenkast zie je het niet eens. 😉

Begeleidende materialen

Dit zijn o0ok de mooie dingen, die – naast aantekeningen – nog in het boek zaten. Deze kaart zat er al lang in, waarschijnlijk van Library Ambrosiana in Milaan.

Een eerdere rekening? In / om het boek staan waardes vermeld van 2.000 en 2.400 euro. Dat heb ik er gelukkig niet voor betaald

De veiling van Il Ponte in Milaan

Dat was voor mij ook de eerste keer. Moest eerst geaccrediteerd worden met referenties, creditcard gegevens achterlaten en noem maar op. Maar uiteindelijk mocht ik dus mee bieden, tot een limiet van 5.000 euro. Dat lijkt me ruim voldoende…

De livestream was in het Italiaans, da’s nog best lastig, maar er werd gebruik gemaakt van een mooi online veiling systeem. Er waren 300 lots en sommige boeken kregen wel 20 biedingen tot 10.000 euro. Lot 278 was ook een Sacrobosco, maar een minimale uitgave, wel in originele band. Ook daar werd nog behoorlijk op geboden. En toen kwam 279, mijn doel en er bood NIEMAND ! Wat een mazzel. Een vanaf-bod geplaatst en het boek was voor mij. Niet dat ik het niet veel geld is, maar een keurige prijs voor een echte Sacrobosco van 417 jaar oud

Augustus 2020 stonden we – in een lichte corona tijd – boven op het terras van de Duomo in Milaan te kijken naar een ongekend leeg plein… Ik ben toen zelf nog even doorgelopen naar 2 antiquairs. De verste op nog geen 100 meter van waar Il Ponte is gevestigd, het veilinghuis waar ik het boek nu heb ‘gewonnen’.

En nu?

De rekening is betaald, het opgeld ook. Nu moet de Italiaanse douane nog goedkeuring geven op het feit dat het antieke Italiaanse boek het land uit wordt geëxporteerd. Kost niet alleen veel geld zo’n formuliertje, maar ze nemen er ook nog eens 50 dagen de tijd voor. Dan nog transportkosten en dan zou het boek voor pasen toch hier moeten zijn.

De foto’s die je nu ziet zijn dus opgevraagd bij het veilinghuis in Milaan. De hoofdfoto hebben ze speciaal voor mij gemaakt: Ik wilde zeker weten dat de door mij geliefde illustratie er ook echt in zat.

Die mooie illustratie

Hier is het allemaal om te doen. Deze illustratie in deze uitgave, voor het eerste gebruikt door Petrus Apianus in 1531. Bekijk mijn hele onderzoek hier.

Vermeldingen

Het valt nog niet mee om veel informatie over Pifferi te vinden. Wel wordt zijn werk hier en daar vernoemd door anderen. Hieronder lezen we hoe Pifferi de eenvoudige 13e eeuwse basis had aangevuld met ‘hedendaagse’ inzichten en zo een mooi compleet boek leverde voor begin 17e eeuw. Het komt uit een boek over de inquisitie

Hieronder een stukje over hoe Sacrobosco’s werk, in de editie van Pifferi, het werk van Galilei beïnvloed zou kunnen hebben:

Andere exemplaren

Op deze plaatsen op de wereld is deze editie van Pifferi opgenomen in de collectie. Dat zullen er zeker meer zijn, maar in de zoektocht naar de 359 verschillende edities, hebben ze deze in ieder geval gevonden. En 1 in Schaijk dan…

New York Public Library — Humanities-Rare Bks & Mss – *KB 1604
Istituto e Museo di Storia della Scienca – Firenze : MED 1008 // MIC 324 (microfilm neg.)
Österreichische Nationalbibliothek (Austrian National Library) 47.Ji.23
Cambridge – Rare Books; GRAVES 126.i.26
University of Minnesota, James Ford Bell Library: 1604 Sa
University College London
University of Michigan
John Carter Brown Library, Providence
University of Pennsylvania
Paris, Bibliothèque Nationale de France (BnF), V-7634, Tolbiac // R106385, Tolbiac // M-16459, Tolbiac
Università di Bologna, Dip. di Matematica, BB,VI,19

Nog een te koop

Er is er een te koop, ook in Italië, maar dan moet er wel wat dieper in de buidel getast worden. Te koop voor 2.000 euro… Hier een andere link naar dezelfde verkoper met meer informatie en foto’s. (Andere band?)

Ander werk van Pifferi

Ik vond op Google Books nog een eerder werk van Francesco Pifferi, uit 1595. Het boek gaat over de ‘monicometer‘ die hij heeft uitgevonden. Ook uitgegeven in Sienna. Op deze Italiaanse wiki achtige pagina wordt de uitvinding uitgelegd, met Engelse uitleg.